Rene's Notepad

Hoeveel waarde hecht je aan een vertaling? Is de Statenvertaling beter dan een hedendaagse? En zo ja, waarom dan en voor wie? En is de Statenvertaling eigenlijk wel goed?

Vandaag werd ik onze kerk aangesproken door een man. Hij was wat ouder, ik schat hem op een jaar of 60 en de reden voor zijn actie was de volgende:

In de zondagochtenddienst hadden wij psalm 121 in de Psalmen voor Nu editie uitgevoerd. Deze psalm staat op CD1 van Psalmen voor Nu en is naar mijn mening prima geschikt om te worden aangeleerd en gezongen in een enigszins behoudende evangelische vrije baptistengemeente. Met “prima geschikt” doelde ik vooral op de muzikale insteek, van de teksten was ik vorig jaar al zodanig onder de indruk dat dat wat mij betreft helemaal buiten enige discussie stond. Voor wie het Psalmen voor Nu-project niet kent, zie de betreffende website. Lees ’s wat rond in de teksten en vooral ook de nieuwsbrieven, je krijgt dan een aardig beeld.

Maar hoewel dus naar mijn mening de tekst zo goed was dat daarover niet gediscussieerd hoefde te worden, vond deze broeder dat helemaal niet. Hij confronteerde mij, in een gesprekje wat overigens slechts een paar minuten duurde, met hoe een en ander er in de ‘oorspronkelijke tekst’, dat is: de Statenvertaling, staat en hoe weinig daarvan was overgebleven in de PvN-versie. Het gaat allemaal om het volgende:

Psalm 121 verzen 7 en 8, editie Statenvertaling

7 De HEERE zal u bewaren van alle kwaad; uw ziel zal Hij bewaren.
8 De HEERE zal uw uitgang en uw ingang bewaren, van nu aan tot in der eeuwigheid.

Dezelfde verzen, maar nu in de versie van Psalmen voor Nu

De HEER bewaart je voor al het kwade
De HEER bewaart je hart
Ga je naar huis, of trek je erop uit
God helpt je altijd weer

Volgens de man werd in vers 8 ‘de ziel van de psalm’ weergegeven, en naar zijn smaak was die in de PvN-versie ‘er helemaal uit’. Nu was ik al heel blij dat hij het had over ‘de ziel van de psalm’, want dat gaf al aan dat hij er serieus mee bezig was geweest en zich ook echt in teksten verdiept. Maar hoe vaak ik beide versies ook lees, hoe minder ik het probleem zie. In een gesprekje wat ik na dit gesprek had, werd geopperd dat “uw uitgang en uw ingang” ook te maken heeft met je binnenkomst in dit leven en je vertrek er weer uit. Ja, dat gaat inderdaad even dieper dan “ga je naar huis, of trek je erop uit”, maar verder is de PvN-versie naar mijn smaak vooral een hedendaagse versie van wat er in de Statenvertaling ook staat. De intentie in de tekst vind ik echt helemaal gelijk.

De man sloot af met “denk daar maar eens goed overna” en deze blogpost geeft aan dat ik dat ook werkelijk doe. Ik wil ook heel graag verder hierover spreken met deze man en ik hoop dat dat op korte termijn ook gaat gebeuren. (Als daar iets meldenswaardig uit komt, zal ik dat hier zeker melden.)

Maar volgens mij is er meer aan de hand. Hoewel deze man door zijn opstelling aangaf wel degelijk met teksten bekend te zijn en daarin graafwerk te doen, en zelfs blijk gaf van een enigszins creatieve insteek door het over ‘de ziel van de psalm’ te hebben, opper ik toch voorzichtig ook de mogelijkheid dat dit een gevalletje ‘alle verandering is moeilijk’ is.

Door het ouderwetse taalgebruik van de Statenvertaling klinkt die natuurlijk veel statiger, hoogdravender, plechtiger etc. Alleen al het “je” waar Psalmen voor Nu zich royaal van bedient, klinkt al veel platvloersel dan het “u” van de Statenvertaling. Als je dus je leven lang bent opgegroeid met de Statenvertaling (ik fantaseer even) en je hoort nu ‘opeens’ zo’n PvN-versie met z’n ge-je en ge-jij, kan ik me voorstellen dat je vindt dat de ziel eruit is.

Daarbij, maar nu loop ik het risico dat ik PvN ga verdedigen en dat wil ik zeker niet doen, zijn voor de Psalmen voor Nu alle teksten opnieuw uit de hebreeuwse tekst vertaald, waarbij er – onder God’s leiding! – gebruik is gemaakt van de expertise van zowel nederlandse taalkundigen als ook van die van een legertje hebraici. Dat zou dus heel goed kunnen betekenen (ik fantaseer even) dat er in de Statenvertaling bepaalde zaken niet goed zijn weergegeven, die ze nu bij de Psalmen voor Nu gelijk even hebben kunnen rechtzetten.

Waar het (volgens) mij om gaat, is dit: Statenvertaling of Psalmen voor Nu is een kwestie van smaak. In beide gevallen is ernaar gestreefd om in hedendaags Nederlands de oorspronkelijke tekst van de psalmen goed weer te geven. Het ‘hedendaags’ van de Statenvertaling is het nederlands dat gesproken werd in het begin van de 17e eeuw, het ‘hedendaags’ van PvN is het nederlands van nu. Natuurlijk kun je in de ene of de andere vertaling iets krachtiger of puntiger neerzetten. Maar God en zijn woord zijn onveranderd, en God zal zich al helemaal niets gelegen laten aan een eventueel niet helemaal gelukte vertaling.

“Want het Woord Gods is levend en krachtig, en scherpsnijdender dan enig tweesnijdend zwaard, en gaat door tot de verdeling der ziel, en des geestes, en der samenvoegselen, en des mergs, en is een oordeler der gedachten en der overleggingen des harten.” Hebreeën 4:12 (Statenvertaling)

“God means what he says. What he says goes. His powerful Word is sharp as a surgeon's scalpel, cutting through everything, whether doubt or defense, laying us open to listen and obey.” Hebreeën 4:12 (The Message)

Dat is waar het om gaat: de werking van God en Zijn Woord in ons leven ("laying us open to listen and obey"). Daar moeten we een vertaling voor kiezen die ons aanspreekt en die bij ons past. God’s woord is toch wel krachtig, wij zijn het die zwak zijn.

Later!